Kök Hücre Nedir?

Vücudumuzda sağlığımız için önemli olan yüzlerce farklı tip hücre bulunmaktadır. Bu hücreler vücudumuzun gündelik çalışmasını sürdürmesinden sorumludurlar. Örneğin, kalbimizin atışı, beynimizin çalışması, böbreklerimizin kanımızı temizleyişi, derimizin yenilenmesi ve benzeri işlevleri sağlarlar.

Kök hücrelerin benzersiz görevi ise tüm bu farklı tip hücreleri yapmaktır. Kök hücreler yeni hücrelerimizi tedarik ederler. Bölündüklerinde kendilerinden veya diğer hücre tiplerinden üretebilirler. Örneğin ciltteki kök hücreler, daha fazla cilt kök hücresi yapabilirler veya melanin pigmenti yapmak gibi kendine has işlevi olan diğer cilt hücrelerine farklılaşabilirler.

Kök Hücrelerin Sağlığımız Açısından Önemi

Organlarımızda pek çok farklı hücre bulunur, kök hücreler doku veya organlarda bulunan hücrelerden zarar gören olduğunda, o hücreye dönüşerek organ ve dokuları tedavi eder. Hasar gören dokularımızı onarmak ve rutin olarak ölen diğer hücrelerin yerine yenilerini yapmakla görevlidirler. Yöneldikleri bölgede iyileşme veya yenilenme sağlarlar. Bölünebilme yetileri sınırsız olan kök hücreler, vücudumuzun daimi koruyucularıdır.

Kök Hücre Çeşitleri

Her bir hücre tipi, kendi işlevine uygun bir yapıya ve büyüklüğe sahiptir. Benzer işlevselliğe sahip hücreler dokuları, dokular da organları oluşturur.

Embriyonik Kök Hücreler

Embriyonik kök hücreler ana rahmindeki daha ancak birkaç gün önce döllenmiş olan, henüz yeni gelişmeye başlamış, sadece 50 ila 150 hücreden oluşan embriyonun içindeki hücrelerdir. Bu hücreler başkalaşarak vücudumuzda bulunan iki yüzden fazla türdeki hücreye dönüşebilir.
Embriyonik kök hücreler bir insanı baştan meydana getirebilir veya klonlama gerçekleşebilir. Bu nedenle tüm dünya ülkeleri tarafından embriyonik kök hücreler üzerinde çalışma yapılması etik nedenlerle kısıtlanmıştır.

Embriyonik Kök Hücrelerin Önemi

Embriyonik kök hücreler canlı organizmada bulunan her çeşit hücre ve dokuya dönüşebilme yeteneği ve sınırsız bölünebilme yeteneği sebebiyle, doku mühendisliği ve rejeneratif (yenileyici) tıp alanında önemle üzerinde durulan bir kök hücre çeşididir.

Fetal Kök Hücreler

Genellikle 8-12 haftalık fetüsten elde edilen kök hücre türüdür. Bir vücudu baştan oluşturamaz ancak neredeyse tüm hücrelere dönüşme kapasitesi vardır. Başka bir insana nakledilebilir ve dünyada tedavi amaçlı kullanılmaktadır. Ancak henüz bir ispat olmasa da, başka bir vücuda verilmeden önce çoğaltılırsa, nakledildiği vücutta tümör oluşturma riskinden şüphe edildiği için bilim insanlarınca araştırma çalışmaları devam etmektedir.

Erişkin Kök Hücreler

Erişkin kök hücreler, özelleşmemiş halde olup, doku ve organlarda bulunan diğer hücrelerin arasında yer alırlar. Kendi kendilerini yenileyebilme veya bulundukları doku ya da organın hücrelerine dönüşebilme yeteneğine sahiptirler.

Mezenkimal (Stromal) Kök Hücre

Erişkin bir bireyden alınan mezenkimal kök hücre henüz bilinen 100 civarında farkı hücreye dönüşebilme yeteneğine sahiptir. Bunlar; kemik, kıkırdak, kas, sinir, karaciğer, pankreas hücreleri gibi pek çok farklı hücrelerdir. Sadece kendi bulunduğu dokudaki hasarı onarmakla kalmaz, başka dokudaki hasar durumunda da diğer dokuya geçer ve onarım sağlar. Bağ doku kökenli olmaları nedeniyle ilgili doku hücrelerinin gelişimine ve fonksiyonuna katkı sağlayabilmektedirler.

İndüklenmiş Pluripotent Kök Hücreler (IPSC)

Kök hücre olmayan diğer vücut hücreleri de yeniden programlanarak kök hücreye dönüştürülebilmektedir. Bu yolla elde edilen kök hücrelere indüklenmiş (uyarılmış) kök hücre denir. Elde etmek için embriyolar kullanılmadığından etik açıdan tartışmalı değildir.

İndüklenmiş pluripotent insan kök hücrelerinin yaygınlaşmasıyla, embriyonik kök hücreler, araştırma aracı yerine altın standart olarak kabul edilmiştir. Bunun sebebi embriyonik hücrelerle yapılan terapilerin IPSC kullanılarak da yapılabilir hale gelmesidir.

Kök Hücre Tedavisi Nedir?

Kök hücre tedavisinin temeli, kişideki hasarlı ya da eksilen hücreleri yenileyerek, doku veya organları onarmak için kök hücrelerden yararlanma prensibine dayanır. Çeşitli hastalıkların organlar üzerinde yarattığı hasarın giderilmesi, erken yaşlanmanın önüne geçilmesi ve benzeri hedefleri olan bir tedavi yöntemidir.

Kök Hücre Tedavisi Nasıl Yapılır?

Günümüzde kendi vücudumuzdan elde edilen kök hücrelerin ve dokuların laboratuvarda çoğaltılabileceği keşfedilmiştir. Böylelikle Kök Hücreler birçok hastalığın tedavisinde olduğu gibi estetik ve gençleşme uygulamalarında da kullanılabilir hale gelmiştir.
Hastalık tedavilerinde hangi hastalıkta hangi tip hücrenin kullanılabileceği, kullanım protokolü ve başarı oranı tamamen kişiye özeldir.

Kök hücre ve dokuların laboratuvarda çoğaltılması ciddi bir teknoloji, alt yapı, deneyim gerektirir ve maliyeti de fazladır. Bu nedenle dünyada sayılı sayıdaki merkezde klinik kullanıma uygun kök hücre üretimi yapılmaktadır. Bu işlemin uluslararası standartlarda kabul edilmiş GMP “Good Manufacturing Practice” (İyi Üretim Uygulamaları) statüsünde yapılması gerekmektedir.

Kök hücre nasıl alınır?

Fetüsten ve bebek kordon bağından elde edilmesinin haricinde, kişinin kendi vücudundan elde edileceği durumda, bölgeye göre ve kullanılacağı tedaviye göre alınış şekli değişmektedir.

Cerrahi yöntemle küçük bir doku parçası alınarak, liposuction ile karından az miktarda yağ alınarak, kalça kemiğinden cerrahi yöntemle ilik alınarak ve damardan kan alınarak elde edilebilmektedir.

Kök hücre nakli nasıl yapılır?

Uygulanacak olan tedavinin çeşidine göre değişmekle birlikte, gerek intravenöz yöntemle direkt olarak kan dolaşım sistemine, gerekse enjeksiyonla doğrudan hasarın giderilip yenilenmesi istenen doku ya da organa verilebilir.

Kök Hücre Tedavisi Hangi Hastalıkların Tedavisinde Uygulanır?

Kök hücrelerin doğal görevi eksilen ya da hasarlı hücreleri yenilemek olduğundan, bilim insanları çeşitli tıbbi rahatsızlıklar için kök hücre tedavisi uygulamayı düşünmüşlerdir. Temeldeki düşünce, hastaya kök hücre ya da kök hücreden elde edilmiş, farklılaşmış hücreler nakledip, kök hücrelerin doğal yenileyici ve iyileştirici özelliklerinden faydalanarak kişiyi yeniden sağlıklı hale getirmektir.

Günümüzde uygulanan ve umut verici araştırmalarına devam edilen kök hücre tedavi alanlarından bazıları aşağıda listelenmiştir.

• Otizm
• Oligospermi
• Kısırlık
• İktidarsızlık
• Siroz
• MS (Multiple Skleroz)
• Lupus Hastalığı
• Alzheimer
• Parkinson
• Serebral Palsi
• Yüze Kök Hücre Tedavisi
• ALS
• Kök Hücre ile Gençleşme
• Ülseratif Kolit
• Kalp Hastalıkları
• Kas Erimesi
• Demans
• Otoimmün Hastalıklar
• LYME
• Ortopedik hastalıklar
• Serebral Ataksi
• Diş ve diş eti hastalıkları